میرزا تورسون زاده (1911-1977)
میرزا تورسون زاده یکی از ادبای پیشروتاجیکستان در قرن بیستم میباشد و دوران شوروی میباشد. او در سال 1911 م. در روستای قراتاغ که چندان از شهر دوشنبه، پایتخت کنونی تاجیکستان دور نیست متولد شده است
تورسون زاده 31 سال و تا زمان وفاتش(1977) ریاست اتحادیه نویسندگان تاجیکستان را به عهده داشت .فهرست آثار این ادیب پر کار(نظم،نثر،نمایشنامه، فیلمنامه ،..) بسیار بلند است .خانه بزرگ با باغچه ای وسیع اکنون در شهر دوشنبه به موزه تبدیل گردیده است. در تاجیکستان به خاطر خدمات علمی و فرهنگی تورسون زاده ناحیه ای باسم او نامگذاری شده است ودر سال 2001 به فرمان رئیس جمهوری آن کشور عنوان ًقهرمان ملی تاجیکستان ً به وی داده شد . تورسون زاده که به امور سیاسی وبین المللی نیز علاقه داشت زمانی سردبیر روزنامه ً جوانان تاجیکستانً و مدتی همکار روزنامه ًهایی مانند ً پرولتار خجند ً و تاجیکستان سرخً بود[منبع1]. او چنان شیفته سیستم بلشویکی شوروی بود و در ستایش آن میکوشید که گوئی مانند بعضی از افراد دیگر ازسبعت حکومت استالین چیزی ندیده و نشنیده است. احترام تورسون زاده به مقام اجتماعی زن،بخصوص مادر چشمگیر است. میرزا تورسون زاده در مورد همبستگی ادبی ایرانیان و تاجیکان شعری با 22 بیت دارد که بخشی از آن در پایین می آید [منبع2]:
……………. …………..
سخن می گفت هر کس شاعرانه در حکمت گشاده سعدیانه
تمام خلق عالم گوش انداخت در آنجا رودکی چون رود بنواخت
غزل های روان جاودانه از او ماندند در عالم نشانه
صدا آید هنوز از آب جیحون که شعر ًرودکیً ام کرد مفتون
………….. …………..
چو ً فردوسی ً زبان نظم بگشاد جهان از قدرت رستم خبر داد
خلاصه زین کسان بسیار بودند همه خوش فکر و خوش گفتار بودند
سرود رودکی شد زنده اکنون رسیده اوج ًفردوسیً به گردون
برای ً حافظ ً وًسعدیً شیراز نموده تاجیکان آغوش خود باز
کمال ً تاجیکستانی رسیده به باغش لاله های نو دمیده
بدخشانی ربابش جور کرده غم دیرینه از دل دور کرده
تورسون زاده بعنوان رئیس اداره صنعت(هنر) شورای وزیران تاجیکستان در سالهای 1941 و1942 (1320 و 1321 خورشیدی) رهبری گروهی از هنرمندان تاجیکستان را داشت که برای اجرای برنامه به ایران سفر کردند. آنها در سفر نخستین که یک ماه نیم طول کشید 40 کنسرت اجرانمودند.
درً تاریخ ادبیات نوین تاجیکستانً[منبع 1]از تورسون زاده در باره این مسافرت ها نقل شده است :
«… هنگام اجرای ترانه هایی مثل ًخوش آن زمانً (سراینده، هنرمند ملی رعنا غالیوا)، ً شاه دخترً و ًگلپریً (هنرمند ملی تاجیکستان تحفه فاضل اوا و هنرمندخدمت نشان داده حلیم طاهراف)، ًسیبکً (هنرمند خدمت نشان داده میر بابا ضیاء اف و هنرمند مشرفه عارف اوا) تماشاچیان ایرانی نمی گذاشتند که آوازه خوان ترانه خود را آسوده به آخر رساند. در ادای هر بند ترانه، صدای کف زدنهای پیوسته بلند می گردید…». هنگام پخش کنسرتها از طریق رادیو گویی همه صدای آن را بلند کرده و نزد آن می شتافته اند و « ماشین ها را از حرکت باز می داشتند».
سبب اساسی چنین موفقیت، البته هنر اجرا کنندگان، آواز خوش و شاید از همه مهمتر، لحن ترانه های مردمی تاجیکی، همزبانی و پیوندهای فرهنگی مردمان تاجیک و ایرانی بوده است. تورسون زاده گفته است: « پیش از آغاز کنسرتها ، در همه جا ما به مردم ایران عرض میکردیم که زبان مردم ایران و تاجیک زبان فارسی است. ادبیات کلاسیکی این دو ملت از زمانهای خیلی قدیم یک ادبیات بوده است….در این برنامه ها، مخصوصا کانتات بر شعر «برادران» لاهوتی موفقیت زیادی کسب کرد…. . شنیدند نام لاهوتی در نمایش های ما برای اکثر تماشاچیان ایرانی شادی آور بود، زیرا که از دیرباز نام او و شعرهای او را مردم ایران می دانند و می سرایند».
پس از یک سال، در ماه اکتبر سال 1942 میلادی اهل هنر تاجیک برای بار دوم به ایران می روند که نتایج خوبی هم به دست آورد. این بدان معنی بود که در زمان جنگ و در کنار بسیاری از مشکلات، نزدیک شدن و شناخت بیشتر تاجیکان و ایرانیان ، یعنی فارسی زبانان، صفحه ای مهم در تاریخ بود که در این کار تورسون زاده سهم اساسی داشته است.
منابع
[1]شعردوست،علی اصغر، تاریخ ادبیات نوین تاجیکستان. شرکت انتشارات علمی و فرهنگی،تهران
1390
[2] شعردوست،علی اصغر، ایران در شعر معاصر تاجیکستان، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی،تهران 1389
[3]انوشه،حسن،دانشنامه ادب فارسی ،جلد یکم(آسیای مرکزی).موسسه فرهنگی و انتشاراتی دانشنامه.تهران 1381